Πυρηνική ενέργεια: Στοιχείο απαραίτητο για την μετά τον κορονοϊό "πράσινη" ανάκαμψη

Με δισεκατομμύρια εργαζομένους στο σπίτι και εργοστάσια σε αδράνεια, στις αρχές Απριλίου, οι καθημερινές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα εμφανίζονταν μειωμένες κατά μόλις 17% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, σύμφωνα με μελέτη διεθνούς ομάδας επιστημόνων, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας τον Μάιο. Πρόκειται για ένα αναμφισβήτητα θετικό "παράπλευρο" κέρδος.Δυστυχώς, ωστόσο, η συγκεκριμένη εξέλιξη μάς οδηγεί απλώς στα επίπεδα ρύπων του 2006, ενώ είναι και εντελώς έκτακτη και προσωρινή.Σε μια ακόμη πιο οδυνηρή υπενθύμιση της κλίμακας στην οποία έχει φθάσει η υπόθεση του κλίματος, σκεφτείτε ότι για το σύνολο του 2020 οι ίδιοι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας και του Στάνφορντ εκτιμούν ότι τα lockdown του κορονοϊού ισοδυναμούν με μείωση εκπομπών ρύπων κατά περίπου 4% έως 7% - δηλαδή το ύψος μείωσης το οποίο χρειαζόμαστε σε ετήσια βάση και όχι εφάπαξ προκειμένου να περιορίσουμε τη υπερθέρμανση του πλανήτη μόνον στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή για την επίτευξη του πλέον φιλόδοξου παγκόσμιου κλιματικού στόχου.

Η πρόκληση είναι σαφέστατη. Γιατί λοιπόν αφήνουμε μια σημαντική υπάρχουσα πηγή ενέργειας με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα έξω από τις συζητήσεις για την τόνωση της "πράσινης" διάστασης στην ενέργεια και την οικονομία, όπως φαίνεται πως έκανε η Ευρωπαϊκή Ένωση την προηγούμενη εβδομάδα;

Μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας, συμπληρωματική προς τις ανανεώσιμες

Η πυρηνική ενέργεια είναι ιδιαίτερα πολωτικό ζήτημα, γεωπολιτικά ευαίσθητη και προφανώς όχι ακίνδυνη. Είναι επίσης μια αξιόπιστη πηγή καθαρής ενέργειας που μπορεί να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα και να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε συνδυασμό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.Είναι αλήθεια ότι οι μονάδες νέας γενιάς έχουν αποδειχθεί αργές ως προς τους ρυθμούς ανάπτυξής τους και δαπανηρές. Με (πολύ) καλύτερη διαχείριση των projects, ωστόσο, καθώς και με λιγότερα "μπαλώματα" και "παιχνίδια" άσκοπης ποικιλίας στα μοντέλα, αυτό μπορεί να αλλάξει.Μπορούμε οπωσδήποτε να διατηρήσουμε τους υφιστάμενους αντιδραστήρες εν ζωή αρκετά φθηνά, στα πλαίσια μια λογικής διαχείρισης. Μικρές, αρθρωτές μονάδες, οι οποίες βρίσκονται ήδη στη φάση του σχεδιασμού, μπορούν επίσης να κάνουν τη διαφορά. Το να αφήνουμε την πυρηνική ενέργεια εκτός ατζέντας συζήτησης για μια ανάκαμψη χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος μετά την πανδημία είναι ένα λάθος το οποίο αργότερα θα μετανιώσουμε πικρά.

Απλούστατα, το ζήτημα έχει να κάνει με τις εκπομπές. Οφείλουμε να κάνουμε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας πιο πράσινη, ώστε εκείνη με τη σειρά της να γίνει πηγή ενέργειας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις μεταφορές, τη θέρμανση και πολλές άλλες λειτουργίες.

Η ατομική ενέργεια παράγει εκπομπές ρύπων κατά τη διάρκεια τμημάτων του κύκλου ζωής της, το ίδιο και η εξόρυξη ουρανίου. Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτέλεσε πηγή αποφυγής εκπομπών 63 μετρικών γιγατόνων διοξειδίου του άνθρακα από το 1971 έως το 2018, σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ).

Χωρίς αυτήν, οι εκπομπές από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα ήταν κατά 20% υψηλότερες. Ωστόσο, αντί το ποσοστό συμμετοχής της να αυξάνεται τη στιγμή κατά την οποία αποζητούμε πιο καθαρή ενέργεια, η ατομική ενέργεια εξασθενεί γρήγορα στη Δύση, καθώς οι γηράσκουσες μονάδες κλείνουν και συχνά αντικαθίσταται με μονάδες φθηνού αερίου.

Η πυρηνική παραγωγή ενέργειας αυξήθηκε κατά 2,4% το 2018, στην ταχύτερη ανάπτυξή της από το 2010 - μόνον όμως χάρη στην Κίνα.

Το ζήτημα του χρόνου

Τα παραπάνω δεν υπονοούν ότι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα. Έχουν πραγματοποιήσει τεράστια βήματα και το κόστος έχει απομειωθεί δραματικά.Χωρίς πυρηνική ενέργεια, ωστόσο, η επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης εντός του αναγκαίου χρονικού ορίζοντα απαιτεί εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια και επιπλέον κόστος - περίπου 1,6 τρισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετες επενδύσεις στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των προηγμένων οικονομιών μεταξύ 2018 και 2040, σύμφωνα με τη IEA.Πρόκειται για μεγάλο ποσό, μολονότι η εκτίμηση προέρχεται από έναν οργανισμό ο οποίος είναι αλήθεια ότι έχει υποτιμήσει τις ανανεώσιμες πηγές στο παρελθόν. Πρόκειται επίσης για σπατάλη ενός υπάρχοντος πόρου.Για τη μείωση των εκπομπών ρύπων στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά 45%, η οποία απαιτείται προκειμένου να διατηρηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη μόνον στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, θα απαιτείτο προσθήκη έως το 2030 έως και τέσσερις φορές της συνολικής ηλιακής και αιολικής υποδομής που κατασκευάστηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με εκτίμηση του 2019 από τον ιδρυτή του BloombergNEF, Michael Liebreich.Με την προσθήκη των μεταφορών, της θέρμανσης και της βιομηχανίας, το ποσοστό αυτό θα ανερχόταν έως και σε 15 φορές την τρέχουσα εγκατεστημένη χωρητικότητα, σύμφωνα με τον ίδιο.Η IEA, εξάλλου, εκτιμά ότι η αιολική και ηλιακή ενεργειακή παραγωγή έχει αυξηθεί κατά περίπου 580 gigawatt στις προηγμένες οικονομίες τις τελευταίες δύο δεκαετίες - και ότι η αντιστάθμιση της μείωσης της πυρηνικής ενεργειακής παραγωγής θα σήμαινε πρακτικά ότι θα χρειαζόμασταν προσθήκη αυτού του μεγέθους επί πέντε μέσα στα επόμενα 20 χρόνια.Για μια ιδέα της τάξης μεγέθους, σκεφτείτε το παράδειγμα του Liebreich: το 2018, ο γερμανικός πυρηνικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος Isar-2 της EON στη Βαυαρία δεν απείχε ιδιαίτερα από την παραγωγή καθαρής ενέργειας με όλες τις ανεμογεννήτριες στη Δανία.Επιπλέον, σκεφτείτε ότι μια πυρηνική μονάδα λειτουργεί περισσότερο από το 90% του χρόνου - μια αξιόπιστη βάση παραγωγής έναντι των διακυμάνσεων του αέρα και του ήλιου - και καταλαμβάνει λιγότερο χώρο.

Η "αχίλλειος πτέρνα"

Τι γίνεται όμως με τα οικονομικά; Εδώ, η εικόνα είναι λιγότερο θετική. Ενώ το κόστος της ηλιακής ενέργειας έχει μειωθεί, της πυρηνικής έχει αυξηθεί. Η επέκταση της διάρκειας ζωής των υπαρχουσών μονάδων, όπου είναι δυνατόν, εξακολουθεί να είναι μη υπερασπίσιμη από οικονομική άποψη, ειδικά εάν σε αυτήν συνυπολογιστεί μια λογική τιμή όσον αφορά τον άνθρακα. Η αξία πολλών από τις συγκεκριμένες ογκωδέστατες μονάδες έχει πια υποτιμηθεί πλήρως.Μια βιώσιμη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα απαιτεί, ωστόσο, νέες μονάδες - και ο κλάδος δεν έχει διευκολύνει καθόλου τον εαυτό του σε αυτό το κομμάτι. Η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας λειτουργεί αποτρεπτικά ως προς τον σχεδιασμό μελλοντικών κατασκευών, με σπάνιες εξαιρέσεις, όπως η Βρετανία.Τα έργα έχουν βγει εκτός χρονικών ορίων και έχουν ξεπεράσει το προβλεπόμενο κόστος. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το πυρηνικό εργοστάσιο της Electricite de France στην Flamanville,  με καθυστερήσεις οι οποίες πλέον έχουν ξεπεράσει τη δεκαετία, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει τη λειτουργία του περίπου το 2023 και ο αντιδραστήρας Hinkley Point C στην Αγγλία, επίσης πολύ πίσω από το χρονοδιάγραμμα και βασισμένος σε μια εντυπωσιακή τιμή, στις 92,50 λίρες - στερλίνες (114 δολ.) ανά μεγαβατώρα, σε σταθερή ισοτιμία 2012, εγγυημένη για 35 χρόνια. Ακόμη και η Κίνα έχει σημειώσει καθυστερήσεις στη μονάδα της Taishan.